Een defecte kachelweerstand is een beetje een bekend ding. Best wel lastig, bewasemde ruiten en verstikkende benauwdheid. en altijd wanneer deze er mee ophoudt zit het laatstgeborene familielid in de wagen met een royaal gevulde luier. Maar daar gaat het nu niet over. Wanneer je naar de schema's voor de 740 en de 940 kijkt dan valt er bij de handgeregelde ventilatoren (knop met vier of vijf standen) het volgende op.

Op vol vermogen wordt er rechtstreeks een spanning gezet op de kachelmotor, die wanneer het goed is, dan ook prompt gaat draaien. Schakel je naar de lagere standen dan gaat de stroom lopen via een temperatuurzekering. Dat is een soort dingetje dat aan een diode of een weerstandje doet denken en je ook in koffiezetapparatern en strijkijzers tegenkomt, om maar eens een dwarsstraat te noemen. Het is een geval dat in serie staat met een weerstandspakket en deze weerstand beveiligt tegen oververhitting.

Dit fraaie geheel zit in een samenstel dat in de wandeling de kachelweerstand wordt genoemd. Deze zit onder het dashboard gemonteerd in de luchtleiding van het ventilatiekanaal waar de lucht doorheen gaat voor de verwarmingsopeningen. Door het blazen van de ventilator wordt het ding niet alleen gekoeld wanneer hij in werking is maar draagt ook een piepklein beetje bij aan de verwarming in de standen 1 t/m de op een na hoogste stand en voldoet in die zin aan de duurzame klimaatdoelstellingen die het kabinet voor ogen zegt te hebben. Jaja, onze bakstenen waren hun tijd reeds ver vooruit.. Het is een manier om de overtollige warmte die het weerstandspakket afgeeft ergens kwijt te raken zonder dat het in de afgesloten ruimte onder het dashboard onaangenaam heet wordt.

Wordt het dan toch te heet zodat er rook dan wel brand zou kunnen ontstaan dan piept deze temperatuurzekering gewoon door. De kachelventilator werkt dan alleen nog maar op de hoogste stand omdat de elektriek dan niet via de illustere combinatie temperatuurzekering/kachelweerstand loopt. De weerstand kan dan niet meer oververhit raken en er is een ruime hoeveelheid frisse lucht.

Temperatuurzekeringen hebben echter de gewoonte na verloop van tijd ook door veroudering de geest te geven, dat doen ze ook in huishoudtechnische werktuigen. Heel vaak wordt het apparaat dan afgedankt want ‘het doet het niet meer’. En dit gebeurt ook bij kachelweerstanden. Eigenlijk gewoon van de knotse, je dankt je huis toch ook niet af wanneer er door een kortsluiting een zekering in de meterkast het hiernamaals opzoekt?.

Hier beginnen dan vaak de beperkingen van de onwetendheid. Er wordt een nieuwe kachelweerstand aangeschaft. Er zijn ook mensen die een vermoeden hebben hoe het zit met die kachelweerstand. In plaats van een nieuwe aan te schaffen van tussen de vijf en de tien tientjes, of een exemplaar van de sloop, waar de prijs toch ook al gauw naar de drie tientjes gaat, wordt de temperatuurzekering overbrugd met een draadje. ‘Waarom moeilijk doen, bij mij functioneert het al jaren zonder problemen' hoorde ik laatst iemand zeggen.

Slim was dit huisdier niet, wel ietwat zwak van zinnen. Want je zou ook kunnen zeggen: 'Ik draag al jaren geen veiligheidsgordel want er gebeurt toch nooit wat.' En dat is nu net wat de temperatuurzekering en de veiligheidsgordel met elkaar gemeen hebben, er gebeurt nooit wat. Totdat die dikke boom tijdens het rijden even gezellig langskomt op de koffie of wanneer de kachelweerstand te heet wordt, bij voorkeur in een overvolle Gotthardtunnel...

Maar weer even terug naar de kern van de zaak. Want wat kost nou zo'n temperatuurzekering? Geloof het of niet, tussen de 40 cent en iets van een Euro. Wanneer na reparatie blijkt dat de kachelweerstand toch ook ‘een beetje defect is’ kun je deze altijd nog vervangen door een nieuwe. Maar meestal chloort er nog hoop en dat is, vooral onderweg, erg hygiënisch.

Nu de volgende stap. Volvomans heeft het voor elkaar gekregen om het onderdeeltje op te scharrelen en merkt dat het wel wat moeilijk soldeert. Solderen zou wel moeten kunnen, ware het niet dat de weerstandsdraden van een wat moeilijk te solderen legering zijn gemaakt. Een weerstandsdraad moet namelijk niet optimaal geleiden maar een weerstand vormen. Dus koperdraad is net zo geschikt voor een weerstand als spruitjes voor een dovemansoor. De thermische zekering zelf heeft wél vertind koperen aansluitdraden. De beste manier om een nieuwe temperatuurzekering te monteren is om de vertinde aansluitdraden van de oude zekering halverwege de las en de zekering door te knippen. Zo houd je twee draadeindjes aan de kachelweerstand over. Hierna buig je aan beide draden van de nieuwe thermische zekering kleine oogjes en schuift deze dan over de draadjes die nog aan de weerstand zitten. Daarna kun je met soldeer en bout de temperatuurzekering vastzetten. Klus geklaard.

Helaas is er over het fenomeen thermische zekering bijna niets te vinden op het internet. Op koffiezet-apparaten is de temperatuurwaarde van de thermische zekering meestal 80 a 90 graden. Op mijn oude Volvo-zekering staat het getal 43.5, dat zou de temperatuur kunnen zijn. Alleen, bij de thermische zekeringen die ik na lang zoeken in de handel vind is de laagste waarde 72 °C. Deze ESKA E5A00072 is geschikt voor 16 A en 250 Volt. De spanning maakt in dit geval niet uit omdat de kachel plus weerstand hooguit 13 a 14 volt voor de kiezen krijgen. Dus monteer ik 'm maar, j moet tenslotte wat nietwaar?
https://www.conrad.nl/p/eska-e5a00072c-t...

En,even niet vergeten, het gevalletje kost het onoverkomelijk bedrag van €1,26 inclusief de fooi voor de koning. Toch wel wat minder dan die complete kachelweerstand...

Er zijn wel een wel paar valkuilen in de wereld van de thermische beveiliging. Want:

- Wanneer je een te lage waarde voor de stroom kiest zal de zekering eerder warm worden en vroegtijdig overlijden.

- Wat er gebeurt bij een te hoge stroom laat zich raden, bij sluiting wordt de zaak te heet, en je krijgt een barbecue-effect. Leuk wanneer je worstjes vervoert maar wanneer deze worstjes nog in het stadium van passagier verkeren ben je wel wat voorbarig bezig...

- En ook niet onaardig, is de zekering die zichzelf reset. Wel grappig wanneer deze in actie moet komen, de ventilator valt bij oververhitting van de kachelweerstand uit en slaat daarna na een paar minuten weer aan om vervolgens de kachelweerstand weer oververhit te laten worden enzovoorts. Dit type moet je dus ook niet hebben.

- Nog heftiger, de ‘zekeringen’ van het type zoals in de stoelverwarming zit. Zelfde verhaal, maar nét iets erger. Dit zijn geen zekeringen maar bimetaal-thermostaatjes. Deze kunnen stromen aan van maximaal 3 tot 5 Ampère. Zonder dat de kachelweerstand oververhit is, bij normaal gebruik, wordt de ‘zekering’ nu overbelast en dus te heet. Deze schakelt dan uit waarna na afkoeling het geval weer inschakelt. Een soort auditieve knipperbol dus. Hoewel, wel spannend wanneer je van het aan- en afzwellend geluid van de zee houdt...

En dan tot slot nog ter overdenking, de ventilator trekt de grootste stroom bij maximaal toerental. Dan doet de kachelweerstand helemaal niet mee. Zodra de ventilatorknop op een lagere waarde wordt gezet wordt de weerstand tussen plus en ventilator geschakeld. Deze krijgt dan minder spanning en draait langzamer. Oftewel, omdat dan de totale weerstand in de keten groter is trekt het geheel minder stroom. En wanneer je stand 1 inschakelt wordt die stroom nog veel lager en de kachelweerstand wordt minder heet (?). Hoeveel dat is weet ik niet, maar wanneer ik ooit een aanval krijg zal ik er de multimeter en de labothermometer er eens op op los laten.

En wie een thermische beveiliging met een waarde van 41,3 °C weet te vinden mag zich zeer groots voelen, ik zal voor deze persoon bovenop mijn bureau springen en luidkeels het Wilhelmus aanheffen, wees verzekerd van mijn eeuwig durende dank...

Jaja, welkom in de wondere wereld van de vaak onbegrepen elektrotechniek…

;-)